Σάββατο 30 Αυγούστου 2014

Τα "παλιά καλά" χρόνια

Ακούω και διαβάζω συνεχώς για τα "παλιά καλά" χρόνια της Κύπρου, την αξία της λίρας, τις κοινωνικές σχέσεις,  και μια νοσταλγία στην οποία πολλές φορές κι εγώ παρασύρομαι.  Όμως θεωρώ ότι τούτη η νοσταλγία είναι βασισμένη στην τάση μας να ξεχνάμε τα κακά και να θυμόμαστε τα καλά και η έλλειψη -παλαιότερα- ενημέρωσης αλλά και μόρφωσης (ακαδημαϊκής αλλά και γενικής).

Κατ' αρχάς, για μια τριακονταετία περίπου, από το 1940 μέχρι το 1975, η Κύπρος ήταν στη δίνη πολεμικών συγκρούσεων. Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, ΕΟΚΑ, TMT, '63 - '64, '67, Εθνικό Μέτωπο, EOKA B', πραξικόπημα, εισβολή, προσφυγιά. Η γενιά των παππούδων μας τα έζησε όλα αυτά, ένω η γενιά των γονιών μας έζησε την εικοσαετία 55 - 75, όπου η ανασφάλεια χτυπούσε κόκκινο. Μόνο από τη δική μας τη γενιά και μετέπειτα υπήρξε ηρεμία και ασφάλεια, που επέτρεψε την άνοδο του βιοτικού επιπέδου... Και όμως οι άνθρωποι που την έζησαν, αναφέρονται σε αυτήν με καλύτερα λόγια απ' ότι για τη σημερινή εποχή!
Ήταν πιο εύκολες εποχές; Μπα! Πόσοι σπούδαζαν τις δεκαετίες του '60 και το '70; Πόσοι είχαν αυτοκίνητο, ακόμα και τηλέφωνο στο σπίτι τη δεκαετία του '80; Πόσο στοίχιζε ένα τηλεφώνημα στην Ελλάδα τη δεκαετία του '90; Θυμάμαι τους γονείς μου να με παίρνουν τηλέφωνο βράδια μετά τις 10 μμ και Σαββατοκύριακα, όταν η Cyta είχε μειωμένα τέλη. Για πολλούς από τους συμμαθητές μου το πρώτο ταξίδι ήταν η εκδρομή της Β' Λυκείου στην Ελλάδα. Συγκρίνετε με το σήμερα και θα καταλάβετε.

Λόγω ακριβώς της ανασφάλειας (σε πολλά επίπεδα)  μέχρι και τα μεσα της δεκαετίας του '90, βασική μας αξία - μέριμνα ήταν η επιβίωση. Η επιβίωση και η αλληλεξάρτηση (Γείτον -γείτονα- έχεις, Θεόν έχεις λέει μια κυπριακή παροιμία). Εξού και οι πολύ καλές σχέσεις με το σόι, το χωριό ή τη γειτονιά (τη μικρογραφία του χωριού στις πόλεις) και τα κοινωνικά δίκτυα που αυτά δημιουργούσαν. Επίσης, ήταν ολιγαρκείς και δεν κυνηγούσαν το χρήμα. Τους πλείστους αρκούσε ο άρτος ο επιούσιος. Δεν έκαναν εύκολα δάνειο. Ξόδευαν λιγότερα από όσα κέρδιζαν και απόταμίευαν. Οι γυναίκες ήταν ως επί το πλείστον οικοκυρές με επάγγελμα το σπίτι και την ανατροφή των παιδιών. Τα παιδιά δεν είχαν πολλά ερεθίσματα και ευκαιρίες. Τη δεκαετία του '80 οι πλείστοι πήγαιναν μόνο ιδιαίτερα αγγλικά. Ως εκ τούτου υπήρχε ελεύθερος χρόνος για παιγνίδι, κοινωνικοποίηση και βοήθεια στην οικογένεια.

Από εκεί και , οι αξίες είναι κυρίως η αυτάρκεια και η παραγωγικότητα. Και κατά συνέπεια, το χρήμα. Το εύκολο χρήμα. Το χρηματιστήριο (1999) το απέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας. Και η γνώση. Οι γονείς εργάζονται και οι δύο, πολλές ώρες. Τα παιδιά, από μικρά ξεκινάνε ασχολίες. Κολύμπι, μπαλέτο, καράτε, γλώσσες. Απο νήπια πολλές φορές. Εκεί που στη δική μου γενιά ξεκινούσαμε αγγλικά στην Δ' Τάξη Δημοτικού, σήμερα αρχίζουν από νηπιαγωγείο. Και είναι λογικό, γιατί όσο πιο μικρό είναι ένα παιδί, τόσο πιο εύκολα μαθαίνει.

Οι γονείς, που μπορεί να στερήθηκαν, θέλουν να προσφέρουν τα πάντα στα παιδιά τους. Έτσι εργάζονται πολλές ώρες, με αποτέλεσμα την ανατροφή των παιδιών να αναλαμβάνουν οι γιαγιάδες ή οι νταντάδες. Το χρήμα αύξησε την εγκληματικότητα. Η ευμάρεια έφερε και μετανάστες στον τόπο μας. Και δάνεισμο. Δάνεια στεγαστικά, σπουδαστικά, καταναλωτικά, διοακοποδάνεια, εορτοδάνεια, πιστωτικές κάρτες και δε συμμαζεύεται. Ό,τι συνέβη στις ΗΠΑ τη δεκαετία του '80, συνέβη και στην Κύπρο 20 περίπου χρόνια μετά. 

Οι μισθοί αυξάνονταν, οι τιμές το ίδιο. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ. Γι' αυτό κάποιοι νοσταλγούν την "αξια" της Λίρας. Η οποία μειωνόνταν συνεχώς λόγω των αυξήσεων.  4.6% πληθωρισμός κατά μέσο όρο από το 1974-2012. Τούτο σημαίνει ό,τι αυτό που κόστιζε 1 Λίρα το 1974 σήμερα κοστίζει σχεδόν 6 (γιατί σήμερα μπορεί να το αγοράζουμε 10, είναι άλλη ιστορία...).  Με τον πληθωρισμό η λίρα σήμερα αξίζει όσο 1/6 της λίρας του 1974. Η λίρα η "σιδεροκέφαλη"!

Δεν υπήρχε έγκλημα; Οικογενειακή βία (σωματική, ψυχολογική και σεξουαλική); Υπήρχε. Ίσως και σε μεγαλύτερο βαθμό απ' ότι σήμερα. Τότε απλά αποσιωπείτο, για οικονομικούς ή κοινωνικούς λόγους (τι θα πει ο κόσμος...). Πόσες γυναίκες έμειναν σε γάμους - εφιάλτες, για τα παιδιά και γιατί δεν μπορούσαν να είναι ανεξάρτητες οικονομικά. Σε πολλές περιπτώσεις το χωριό/η γειτονιά γνώριζε, αλλά υπήρχε μια άτυπη ομερτά που απέτρεπε τις καταγγελίες.

Σήμερα, λόγω και της χειραφέτησης των γυναικών και της ενημέρωσης είναι πιο εύκολο να καταγγελθούν τέτοια περιστατικά. Και, λόγω των πολλών μέσων ενημέρωσης, βλέπουν πιο εύκολα το φως της δημοσιότητας.

Πηγαίναμε σχολείο και το ξύλο επιτρεπόταν. Με τη βέργα ή το χάρακα. "Κρέας  δικό σου, κόκκαλα δικά μου, δάσκαλε" έλεγαν κάποτε οι γονείς στο σχολείο. Πόσοι γονείς απο σας που με διαβάζετε θα δεχόντουσαν σωματική ή ψυχολογία βία από τους εκπαιδευτικούς;

Δεν υπήρχε διαφθορά διαπλοκή ή σκάνδαλα; Μια χαρά υπήρχε. Ίσως και σε μεγαλύτερο βαθμό. Απλά δεν έβλεπε (ή έβλεπε ελεγχόμενα) το φως της δημόσιότητας.  Άλλωστε, ο θυμόσοφος λαός το λέει: "Εγιω στραώννω τζιαι πουλώ, εσού άμπλεπε τζιαι βόραζε" (εγώ τυφλώνω και πουλάω, εσύ να βλέπεις και να αγοράζεις)

Δε χρειάζεται να αναφέρω τα μέσα και τα ερεθίσματα που είχαμε τη δεκαετία του '80, τα ξέρετε. Προσωπικά υπολογιστή πήρα στα 15. Internet είδα για πρώτη φορά (σε internet cafe) στα 19. LTV (καλωδιακή τηλεόραση με ένα κανάλι) περίπου την ίδια εποχή. Και αποκωδικοποιητή που αγόραζες και κόστιζε 100 Λίρες (~ €170) τότε. 

Υπάρχει και η γνώση. Που επιτρέπει να αποφεύγεις κακοτοπιές. Προσοχή: δε λέω ότι δε χρειαζόμαστε τους ειδικούς. Τους χρειαζόμαστε περισσότερο απο ποτέ. Απλώς μπορείς να αμφισβητήσεις. Να μην γίνεσαι φερέφωνο ή θύμα του κάθε δημαγωγού, πολιτικού, θρησκευτικού ή άλλου. Να μπορείς να πας στην πηγή της είδησης, να ερευνήσεις. Το "πίστευε και μη ερεύνα" γίνεται πλέον "πίστευε και μη, ερεύνα!". Αμπλέπε τζιαι γόραζε (αγαθά, υπηρεσίες, ιδέες, απόψεις κλπ)...

Η αντίθετη άποψη να δαιμονοποιείται, οποιοσδήποτε άλλος τρόπος ζωής πέρα από τον "πατροπαράδοτο" (γάμος, οικογένεια, σπίτι, δουλειά) στηλιτεύεται και απομονώνεται. Για τις γυναίκες και τα παιδιά τα είπαμε. Ιδιοκτησία του άντρα αφέντη.  Οι κόρες παντρεύονται αυτόν που επιλέγουν οι γονείς. Η αυθεντία (γονέας, δάσκαλος, παπάς, πολιτικός, τοπικός άρχων κλπ) δύσκολα αμφισβητείται. "Ξέρεις εσύ καλύτερα από το δάσκαλο;" έλεγε ένας μαθητής σε δημοτικό σχολείο της υπαίθρου, πριν καμμιά δεκαετία, όταν ένας φίλος είχε γράψει μια λέξη ανορθόγραφα στον πίνακα.

Από πλευράς ποιότητας ζωής είμαστε σε πολύ καλύτερη μοίρα σήμερα. Υγεία, εκπαίδευση, εργασία, ενημέρωση, ανέσεις, μέσα, επικοινωνία κλπ Το θέμα σήμερα με την Κύπρο είναι ότι η απότομη αύξηση του βιοτικού επιπέδου σε συνδυασμό με την έλλειψη παιδείας, έχουν δημιουργήσει ένα λαό εγωκεντρικό και αρχοντοχωριάτη χωρίς σεβασμό και στοιχειώδη συμπεριφορά προς τους άλλους. Μια "κοινωνία των χώρκατων" όπως λεει εύστοχα και ο Κ. Μαυράτσας. Ένα λαό που ακροβατεί ανάμεσα στις αξίες του παππού και στο σύγχρονο τρόπο ζωής και σκέψης.





3 σχόλια:

astronaftis είπε...

Άψογο.

Aceras Anthropophorum είπε...

η επόμενη γενιά θα είναι σίουρα καλλύττερη, όπως η δική μας εν καλλύττερη που την προηγούμενη. 50 χρόνια έχει που μας αφήσαν ύσηχους οι ξένοι αφέντες. Σε 10 χρόνια ακόμα τζιαι η δική μας γενιά θα είναι καλλύττερη, διότι θα μάθει να ξοθκιάζει ανάλογα με το τί κερδίζει, όι ανάλογα με το τι της δανείζουν οι πωλητές δανείων.

Beatrix Kiddo είπε...

εξαιρετικό!